Donderdag, 13 september 2007

Inleiding in het Franse schoolsysteem

Eind augustus zijn de scholen in Frankrijk weer begonnen (la rentrée), een mooi moment om iets over scholen in Frankrijk te vertellen.

Toen we emigreerden was Halldor zeven en Deirdre vier. Onze kinderen waren gewend aan een gezellig buurtje met leuke kinderen en de school was ook al heel fijn. De Pijler in Rotterdam, een eliteschool met veel kinderen van hoogopgeleide ouders, ook al beweren ze zelf heel bescheiden van niet. Weer zoiets typisch Nederlands, iedere ouder wenst natuurlijk dat z’n kind de beste opleiding krijgt (en terecht naar mijn mening), maar dat zég je natuurlijk niet, je zegt: “tja, ik wilde best die ‘gemengde’ school hier om de hoek maar daar kon ik m’n auto niet parkeren”.

Maar goed, mijn grootste zorg toen we emigreerden waren de kinderen en nou las ik toevallig ook nog overal dat Franse scholen erg ouderwets waren, dus waar denk je dan aan? Aan schoolbankjes, omgevallen inktpotten, kroontjespennen, bevlekte schoolschriftjes, gebreide poppen, een afgetreden non met een knot en breipennen in het haar en een meetlat om ondeugende kinderen mee op hun knokkels te slaan. Ja, en mijn ergste nachtmerrie leek nog bijna waar ook want bij mijn eerste bezoek zag ik niets dan schoolbankjes, netjes achter elkaar en nota bene met een gat erin voor het gevreesde inktpotje.

De juf, een keurige dame vol vuur en ambitie, had bij mijn volgende bezoek het hele lokaal veranderd. Er stonden gewone stoeltjes en tafeltjes en de kinderen zaten plots, net als in Nederland, in groepjes bijeen. Wat ´n progressie dacht ik met Hollandse arrogantie. Ze nodigde me uit om over Sinterklaas te komen vertellen immers dat kennen ze hier niet. De pepernoten heb ik speciaal voor die gelegenheid laten overvliegen.

Hoe dan ook, mijn angst bleek ongegrond, de kinderen wenden snel en we kregen werkelijk alle medewerking van de schoolleiding om de kinderen bij te spijkeren in het Frans. Wat me wel opvalt is de enigszins gebrekkige communicatie tussen school en ouders, bijvoorbeeld, twee leerjaren samenvoegen in één klas zonder de ouders daarover eerst te informeren zou in Nederland toch minstens tot grote onrust onder ouders leiden. Maar hier… geen gemor, geen spandoeken, geen schoolleiding die ‘toegeeft dat er in het verleden fouten zijn gemaakt’ en geen minister ‘die hier politieke gevolgen uit zal trekken’. Nee, er heerst stilte alom en ik sta erbij en kijk ernaar.

Duidelijk is in ieder geval dat het gezag van scholen en docenten in Frankrijk een andere lading heeft dan in Nederland, ik bedoel… in Nederland was ik gewend m’n kinderen in het klaslokaal af te leveren, kon ik ook nog even de dagelijkse kinderongemakken met de juf doornemen, maar dat kun je hier wel vergeten. Om bij het lokaal van Halldor te komen moet ik allereerst het schoolplein oversteken (en dat valt niet mee als je door tientallen kinderen wordt nagestaard), vervolgens moet ik me door een haag van docenten worstelen die de ingang blokkeren en me alle goedemorgen wensen (overigens een geweldige gewoonte in Frankrijk), ongezien naar binnen glippen is er dus niet bij, en als dat dan allemaal gelukt is mag ik eindelijk de trap op naar het lokaal waar ik soms, bij Gods gratie, de docent even drie minuten te spreken krijg. Dát vooral vind ik zeer moeilijk, hoe zal ik ´t zeggen, de Fransen hier zijn om te zoenen zo lief en beleefd, maar soms wil ik gewoon duidelijkheid, tout simplement.

Hoe dan ook, ondanks de gebrekkige communicatie prijs ik het Franse onderwijssysteem en de docenten. Ja, ík wel! Zij zelf overigens niet, ze hebben het idee dat de hele wereld ze uitlacht, maar wacht maar, hun tijd komt nog wel. Een paar opvallende positieve punten:

Hier geen studie- of andere hangdagen voor docenten, ofwel, het hele jaar door les op de afgesproken tijden, zonder onderbreking;

Ook geen onregelmatige schooltijden, de kinderen hebben les van 8:30-16:30 op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag; dit is overigens wel departement-afhankelijk;

Vanaf CP (zeg maar groep drie) krijgen de kinderen huiswerk en niet weinig ook. Reken op twee tot drie taken per avond, wij zijn met Halldor meestal drie kwartier bezig. In verband met zijn taalontwikkeling (en de onze) een welkome en nuttige activiteit.

In de eerste jaren wordt er veel aandacht besteed aan taal (schrijven, lezen, begrijpen), poëzie (reciteren) en rekenen. Het onderwijssysteem is erg gericht op feitenkennis en minder op creatief denken. Dit is dan ook een groot punt van kritiek van landen als Nederland (hoe kan het ook anders), maar eerlijk gezegd zie ik het probleem niet.

Jammer vind ik wel het gebrek aan creatieve vákken, tekenen en schilderen bijvoorbeeld, waarom toch niet die kinderen eens per week laten beesten met kwast en verfpot? En daarna weer terug in het keurslijf van de onvermijdelijke liniaal, passer en gum. God zij dank heeft Halldor nu een juf die hem iedere week lekker laat tekenen, maar dat is volgens mij meer uitzondering dan regel.

Een ander probleem dat redelijk veel media aandacht krijgt is het gewicht van de boekentassen dat echt de spuigaten uitloopt, acht tot tien kilo terwijl 10% van het lichaamsgewicht is toegestaan, reken maar uit. Vandaar dat je in Frankrijk veel kinderen met van die hutkoffers op wieltjes ziet lopen.

Iets opmerkelijks en typisch Frans is ‘le goûter’, ofwel het vier-uurtje op school. Er wordt hier grof geld mee verdiend. Het appeltje of boterhammetje verpakt in aluminiumfolie is echt alleen voor armoedzaaiers, een écht vier-uurtje zit in een gesealde verpakking en bevat chocolade. In de winkels worden nu dan ook complete pakketjes verkocht met drinken en koekjes en alles uiteraard in cadeauverpakking.

Franse kinderen zijn erg sociaal en onderhoudend, ze leren de omgangsregels al heel jong: bonjour madame, ça va? is een hele normale begroeting voor kinderen vanaf een jaar of 6. Ze zijn ook minder verwend en weten zich in gezelschap beter te gedragen dan Nederlandse kinderen.

Hier geen boe-geroep voor het knapste kindje van de klas dat op alle vragen het juiste antwoord weet, wie presteert kan rekenen op waardering en respect van jong en oud.

Enfin, wat mij betreft veel positieve punten en enkele negatieve, maar hoe dan ook, onze kinderen zijn hier blij.

Het Franse onderwijs

En dan nu… voor degenen die het interesseert heb ik even wat weetjes op een rijtje gezet, ik beperk me nog tot de lagere school omdat ik van het vervolgtraject nog te weinig weet, maar ik kom hier zeker op terug.

Het Franse onderwijs bestaat uit de volgende lagen:

1 Enseignement primaire (lager onderwijs)
2 Enseignement secondaire (voortgezet onderwijs)
3 Enseignement supérieur (hoger onderwijs)

Kinderen in Frankrijk zijn leerplichtig vanaf 6 tot 16 jaar. Het te volgen traject ziet er als volgt uit:

École maternelle
petite section (2-4 jaar) afgekort PS
moyenne section (4-5 jaar) afgekort MS
grande section (5-6 jaar) afgekort GS

École élémentaire
cours préparatoire (6-7 jaar) afgekort CP
cours élémentaire niveau 1 (7-8 jaar) afgekort CE1
cours élémentaire niveau 2 (8-9 jaar) afgekort CE2
cours moyen 1 (9-10 jaar) afgekort CM1
cours moyen 2 (10-11 jaar) afgekort CM2

Collège
sixième (11-12 jaar)
cinquième (12-13 jaar)
quatrième (13-14 jaar)
troisième (14-15 jaar)

Het Collège wordt afgesloten met het ‘Diplome national du Brevet’. Hierna begint het Lycée dat op de leeftijd van 17/18 jaar wordt afgesloten met het felbegeerde baccalauréat (le BAC).

Na het Collège kan gekozen worden voor een van de volgende trajecten:

een algemeen vormend of technisch traject van drie jaar (baccalauréat d’enseignement general ou technologique);

een tweejarige beroepsopleiding tot een vakbekwaamheidsdiploma (Certificat of Brevet d’Aptitude Professionel), met een mogelijkheid om nog twee jaar door te studeren voor het Baccalauréat Professionel;

een leerweg met een combinatie van praktijk en scholing.

Het onderstaande plaatje geeft het af te leggen traject heel duidelijk weer.

bron afbeelding: en.wikipedia.org. Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Maternelle

Kinderen in Frankrijk zijn leerplichtig vanaf 6 jaar, maar je kunt ze al naar school brengen vanaf de leeftijd van 2 jaar, ze komen dan in de Très Petite Section (afgekort TPS) van de maternelle. Stel je toch ‘ns voor… je drieling van 26 maanden gratis vier dagen naar school, gratis! Volgens de statistieken gaat ongeveer 35% van de tweejarigen in Frankrijk al naar school. In onze omgeving zien we overigens dat die hele kleine kinderen meestal niet full-time op school zitten, maar bijvoorbeeld drie ochtenden.

Kinderen kunnen op die leeftijd natuurlijk ook naar de kinderopvang* (‘garderie’), maar dat is duurder dan school, school is immers gratis en kinderopvang niet.

* Kinderopvang: afhankelijk van je situatie betaal je zo’n €1,50 per uur, ja, je hoort ’t goed, per uur. Bij binnenkomst prik je een kaart in de prikklok en bij vertrek doe je dat weer. Aan het eind van de maand krijg je een factuur en betaal je een bedrag. Vooral voor mensen die onregelmatige werktijden hebben (zoals wij) is dit ideaal. Maar goed, huilen is voor ons te laat.

Vanaf 4 jaar gaan vrijwel alle Franse kinderen naar school. Veelal full-time, maar je kunt ze halen en brengen wanneer je maar wilt.

Op de maternelle ligt het accent in de eerste jaren (tot de Grande Section) vooral op socialiseren, daarna wordt het serieuzer. De Grande Section (tussen 5 en 6 jaar) is weliswaar nog kleuterschool maar de kinderen worden er al voorbereid op de periode die daarna volgt, de basisschool. Vooral de Franse taal zal in deze periode centraal komen te staan. Dat duurt tot CE2.

Lestijden

In de Aveyron (en overigens grote delen van Frankrijk) is het volgende schema aangenomen:
maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag school van 8:30-16:30. De overige dagen (zaterdag, zondag en woensdag) zijn vrij. Voorheen hadden de kinderen een grote vakantie van acht weken, dat is nu niet meer zo vanwege de nieuwe schooltijden. Op dit moment is de grote vakantie voor heel Frankrijk zeven tot acht weken, afhankelijk van de aangenomen schooltijden. Sommige scholen hebben nog de zaterdagochtend en de woensdagochtend, in dat geval kunnen ze ook een langere grote vakantie nemen.

De lunchpauze is van 11:30-13:30. Je kunt je kind dan ophalen of je kunt het laten overblijven. Je kind krijgt een warme lunch met drie gangen en een groot deel van de tijd zal je kind kunnen buitenspelen of anderszins de tijd vullen. Dat alles onder toeziend oog van gediplomeerd personeel.

Ik heb het al vaker gezegd, de verplichte ADV of studiedagen voor leraren heb je hier niet en dat betekent dat je je in Frankrijk kunt verheugen op een vol schooljaar zonder uitval van schooldagen. Zijn er zaken -zoals studiedag- die de aandacht van de leraar vragen dan wordt dat bij voorkeur gepland buiten schooltijden! Zelfs verplichte vrije dagen (zoals nationale feestdagen) worden soms ingehaald op de vrije woensdag.

Kosten

Echt goedkoop is het schoolleven hier niet. Althans, voor zover het schoolgaande kinderen betreft die naar het lager onderwijs gaan. Met het voortgezet en hoger onderwijs hebben wij nog geen ervaring dus daar kunnen we nog niets over vertellen. Er zijn in Frankrijk twee soorten scholen:

1 École publique
2 École privé

Ruim 80% van de Fransen stuurt z’n kind naar de école publique. De école publique is vergelijkbaar met de Nederlandse openbare school, een school zonder kerkelijke binding. Het kost (buiten de kosten voor kantine en materialen) niets. De école publique heeft de verplichting om leerlingen binnen het aangewezen schoolgebied (la ‘carte scolaire’) te accepteren. Anderzijds, wie gebruikmaakt van de école publique moet het kind op een school doen in de woonomgeving. Dit systeem is om te voorkomen dat kinderen uit hogere sociale milieus naar de betere scholen gaan. Hoe dan ook, veel mensen willen ervan af (ook Nicolas Sarkozy) en vrijwel zeker zal dit systeem in de nabije toekomst veranderen.

Wie wel een kerkelijke binding wil of alternatieve pedagogische aanpak gaat naar een école privé. De meeste privéscholen in Frankrijk zijn katholiek. Er zijn twee soorten privéscholen: de école privée sous contrat en de école privée hors contrat. De eerste categorie komt het meeste voor en krijgt ook een bijdrage van de staat op voorwaarde dat ze leerkrachten inzetten die door de staat worden aangewezen. De andere categorie is zeer zeldzaam en ontvangt geen bijdrage van de staat. Daar tegenover staat dat ze vrij zijn in keuze van docenten. Het gaat dan vaak om religies (katholieken, protestanten, moslims, joden, sikhs, enzovoort) en alternatieve schoolsystemen zoals bijvoorbeeld de vrije school. Deze laatste categorie is zeer duur. Dus wil je het tere kinderzieltje in tact houden blijf dan nog even in Nederland waar bijna alle denkbare schoolsystemen gesubsidieerd worden.

De kosten die je als ouder kwijt bent voor een privéschool kunnen nogal uiteen lopen. Voordat wij naar Frankrijk gingen hoorden we bedragen van duizenden euro’s per jaar. Nu weten we dat dat vooral geldt voor elitescholen in de grote steden en niet voor de gemiddelde privéschool op het platteland. Onze kinderen gaan naar een privéschool en we zijn voor hen de volgende kosten kwijt:

Schoolgeld … voor Halldor en Deirdre betalen we een bedrag van 150 euro per jaar, dat is samen 300 euro. Niet echt goedkoop moet ik zeggen. Dat geld is een ouderbijdrage voor schoolreisjes, kopieën en ander benodigd schoolmateriaal.

La cantine … als je kind tijdens het overblijven (‘l’heure du repas’) gebruikmaakt van de lunch (‘la cantine’) dan moet je rekenen op enkele euro’s per lunch. Wij betalen 3,30 euro per kind per lunch. Een simpel rekensommetje leert dat je al gauw honderden euro’s per jaar kwijt bent aan de lunch. Maar let wel, de lunch is een complete maaltijd: voorafje, hoofdgerecht, dessert en drinken, dat warme eten hoef je dus thuis niet meer te maken.

Fournitures … ja, de schoolbenodigdheden, ‘heb ik nog niks mee te maken’ zul je denken als je kind pas zes jaar oud is, maar je vergist je. De schoolbenodigdheden kunnen hier, als je niet oppast, voor hele jonge kinderen al in de honderden euro’s lopen. Vanaf de leeftijd van vijf jaar begint het al, een pennetje hier, een schriftje daar, een boekje, een passer, een liniaal en ga zo maar door. Deirdre (Grande Section) had dit jaar 12 dingen nodig, Halldor (CE2) maar liefst 65 dingen! Voor de rentrée richten de supermarkten (Super U, Geant, Leclerq, enzovoort) speciale schappen in waar je alles vindt wat je nodig hebt. Wij hebben dit jaar een groot deel van de spullen wijselijk gekocht bij de Netto Marché (een soort Bas vd Heijden) en de minst opvallende schappen van de Super U en we waren toch een bedrag van om en nabij de 100 euro kwijt. Maar vorig jaar waren we nog niet zo slim en moesten we alle onderdelen van de lijst kopen (rugzakken, etuis, enzovoort) en waren we 300 euro kwijt. Glup.

Bijles … voor Halldor hebben we het afgelopen jaar bijles gevraagd. Een geweldige juf deed dit liefdadigheidswerk na schooltijd (‘après la classe’) voor een bedrag van 6,5 euro per keer. Ik ging me bijna schamen. We waren hier wel zeer blij mee, het heeft Halldor ontzettend goed geholpen met zijn start van de Franse taal.

Voor- en naschoolse opvang

Op zowel de maternelle als de basisschool is voor- en naschoolse opvang. De voorschoolse opvang is van 7:40-8:30 en kost niets. De naschoolse opvang wordt ook door de school geregeld en kost 1 euro per dag per kind (tot 17:30). Op de basisschool heet de naschoolse opvang ‘étude’ en deze tijd wordt door de kinderen gebruikt om huiswerk te maken.

O ja, voordat ik het vergeet, Fransen zijn dol op diploma’s en ook hier heb je daar weer voordeel van, immers, alle opvang op scholen wordt gedaan door gediplomeerd personeel en dat is weer ’n zorg minder.

zucht… is er nog meer? vast, wordt vervolgd.

geplaatst door Maartje Heymans om 23:59  |  stuur een bericht

Volgende tekst ( ) - Vorige tekst ( sep 11 )