Woensdag, 20 november 2013

Inleiding in het Franse schoolsysteem (herziene versie)

• Het Franse schoolsysteem
  • Privéscholen
  • Openbare scholen
  • Hulp op school
    • Aide personalisée
  • Schooldagen
  • Positieve en negatieve punten
• Indeling van het Franse onderwijs
  • Maternelle en kinderopvang
  • Lagere school (primaire)
  • Collège en lycée
• Lestijden en vakanties
  • École primaire
  • Collège
  • Uitval leerkrachten
• Kosten
  • Beurs
  • Schoolreis
  • Kantine
  • Schoolbenodigdheden
  • Schoolboeken
  • Internaat

Toen we emigreerden waren onze kinderen 7 en 4 jaar oud. Inmiddels zijn we zeven jaar verder. In Nederland gingen ze naar De Pijler in Rotterdam, een eliteschool met veel kinderen van hoogopgeleide ouders, ook al beweren ze zelf van niet. Typisch Nederlands, iedere ouder wil natuurlijk dat z’n kind de beste opleiding krijgt, maar in plaats daarvan zeg je: “Ik wilde best die gemengde school om de hoek maar daar kon ik m’n auto niet parkeren”.

Mijn grootste zorg toen we emigreerden waren de kinderen en nou had ik gehoord dat Franse scholen erg ouderwets waren, dus dan denk je aan schoolbankjes, omgevallen inktpotten, kroontjespennen, bevlekte schoolschriftjes, gebreide poppen, een juf met een knot en een meetlat om kinderen mee slaan. En inderdaad, bij mijn eerste bezoek zag ik de gevreesde schoolbankjes met een gat erin voor het inktpotje.

Het was een privéschool. De juf, zonder knot, had bij mijn tweede bezoek het hele lokaal veranderd. Er stonden gewone stoeltjes en tafeltjes en de kinderen zaten plots, net als in Nederland, in groepjes bijeen. Wat ´n progressie dacht ik met Hollandse arrogantie. Ze nodigde me uit om over Sinterklaas te komen vertellen. De pepernoten had ik speciaal voor die gelegenheid laten overvliegen. Maar de poging van de juf om wat chaos in de orde te brengen werd na een paar weken op aandringen van het schoolhoofd teruggedraaid en de bankjes kwamen weer netjes achter elkaar te staan.

Ik heb het onderwijs in Frankrijk nu zeven jaar aangezien en ik vind het niet meer van deze tijd, vooral niet op de katholieke privéscholen. In een conversatie op Radio France Inter werd een tijd geleden door een paar pedagogen gepleit voor het herinvoeren van het systeem van vernedering (l'humiliation des élèves). Mijn gedachte was meteen… maar dat hoeft toch niet, dat systeem wordt namelijk nog gewoon toegepast. Een van de vrouwelijke docenten (professeur des écoles) op de school van mijn kinderen had de gewoonte om een huiswerkopdracht met meer dan drie fouten uit het huiswerkschrift te scheuren en het uitdelen van strafregels is structureel. Behalve individuele straffen worden regelmatig groepsstraffen uitgedeeld. De hele klas krijgt dan bijvoorbeeld extra huiswerk omdat een paar leerlingen te luidruchtig waren.

Ik moet er wel bij zeggen dat privéscholen in Frankrijk minder gebonden zijn aan regels dan de openbare scholen en dus – binnen bepaalde grenzen – ongehinderd hun eigen tirannieke methodes kunnen toepassen.

Over het systeem van 'humiliation' schrijft Le Monde: “On la croyait révolue, mais l'humiliation des élèves, phénomène largement ignoré de l'institution scolaire, perdure, même si elle a pris d'autres formes.” Ofwel, men dacht dat het systeem van vernedering van leerlingen was verdwenen maar het gaat gewoon door, alleen in een andere vorm. Het ergste is natuurlijk dat dit systeem altijd de zwakste leerlingen treft. Een voormalig vriendje van Halldor kwam uit een verscheurd gezin, zwierf vaak alleen op straat en mocht de rest van de tijd strafregels schrijven. Het schoolhoofd, dat zijn sympathie voor ‘humiliation’ van leerlingen (én ouders) hartstochtelijk predikte, heeft vorig jaar trouwens zijn 19 jaar oude zoon verloren aan een ongeluk met een tractor. Daar word een mens pas nederig van.

Privéscholen

Ongeveer 20% van de scholen in Frankrijk zijn privéscholen. Daarvan is een klein deel echt privéschool, wat betekent dat ze geen contract hebben met de staat (des écoles privées hors contrat). Ze opereren onafhankelijk en de manier waarop het onderwijs gegeven wordt is vrij. Ze staan echter wel onder toezicht van de staat als het gaat om de resultaten van de leerlingen. De prijs voor deze vrijheid is overigens hoog: Rudolph Steiner, Montessori, Jenaplan… onbetaalbaar in Frankrijk en sporadisch te vinden, meestal in de buurt van grote steden. Het thuisonderwijs (faire l'école à la maison) valt overigens ook in deze categorie.

Het gebrek aan variatie in het Franse onderwijs en het streven van de staat naar eenheidsworsten, in een tijd waar juist diversiteit en individuele ontplooiing op de voorgrond staan, kan alleen maar tot chaos leiden. Het onderwijs in Frankrijk is een corset dat vooral leerlingen met bijzondere gaven (laagbegaafd, hoogbegaafd, kunstzinnig, muzikaal, creatief op welke wijze dan ook) buiten spel zet. Het is niet voor niets dat 60% van de jeugd in Frankrijk als hoogste doel heeft ambtenaar te worden. Wat dat betreft hebben de regeringsleiders hun doel bereikt. De vraag is alleen of er in de toekomst ruimte zal zijn voor nog meer ambtenaren (nu 40% van beroepsbevolking). Ook in dit opzicht zal Frankrijk zich volgens mij moeten plooien naar trends in de omringende landen.
 

Het overgrote deel van de privéscholen heeft een contract met de staat (contrat d'association avec l'État). De docenten op deze scholen worden betaald door de staat en moeten dan ook aan bepaalde criteria voldoen. Deze privéscholen ‘sous contrat’ die je in veel plaatsen in Frankrijk aantreft, zijn katholiek al wordt de leer niet gepraktiseerd. Wel is er vaak een samenwerking met de kerk voor het deelnemen aan koor, catechismus en religieuze evenementen. De contributie voor zo’n school kan oplopen tot 1.000 euro per kind per jaar.

Veel Fransen in onze omgeving denken dat strenge scholen goed zijn voor kinderen. Generaliserend worden privéscholen geassocieerd met orde, discipline en welopgevoedheid terwijl de openbare scholen geassocieerd worden met wanorde, losbandigheid en gebrek aan beschaving. Het etiket ‘welopgevoed’ (bien élevé) heeft in Frankrijk nog veel waarde. Het heeft te maken met de katholieke moraal die bescheidenheid, gedisciplineerdheid en welgemanierdheid nog ziet als typische kenmerken van ‘goede mensen’.

Openbare scholen

De openbare scholen in Frankrijk zijn gratis – met uitzondering van de kosten voor kantine en materialen – en niet religieus. Je betaalt er geen contributie zoals op de privéscholen. Hoewel de katholieke privéscholen in populariteit stijgen gaat het grootste deel van de kinderen in Frankrijk (80%) naar een openbare school.

Carte scolaire

Gaat je kind naar een openbare school dan krijg je te maken met de zogenaamde ‘carte scolaire’. Dit betekent dat je kind op een school moet die bij je in de buurt ligt. Bij een privéschool is de keuze natuurlijk altijd vrij, maar kies je een openbare school dan moet deze dus in de buurt van je woning liggen om te worden toegelaten. De school heeft op haar beurt de plicht om je kind te accepteren. Dit systeem is om te voorkomen dat kinderen uit hogere sociale milieus naar de betere scholen (die zich verder weg bevinden) gaan. Hoe dan ook, veel mensen willen ervan af en vrijwel zeker zal dit systeem in de nabije toekomst verdwijnen.

Mijn zoon gaat overigens naar een privéschool (sous contrat) en mijn dochter naar een openbare school. De openbare scholen zijn gebonden aan strengere regels en de docenten hebben dus weinig vrijheid om hun boekje te buiten te gaan. In hun aanpak hebben de openbare scholen meer gemeen met de Nederlandse scholen dan de privéscholen. Ze zijn vrijer, kindvriendelijker en beter uitgerust dan de privéscholen (touchscreens, tablets in de computerlokalen, meer en beter uitgeruste computers).

Daarentegen heb ik het gevoel dat ik (en mijn dochter) op de openbare school anoniemer zijn. Betrokkenheid bij mijn kind heb ik nog bij geen enkele docent opgemerkt. De privéschool van mijn zoon is in dit opzicht opvallend anders.

Een nadeel van de openbare scholen is dat er soms dagen uitvallen als de docenten staken (ik heb dit op de privéschool nog nooit meegemaakt) en dat de klassen erg vol zitten (des classes surchagées). Dit is vooral het geval op de maternelle en in het middelbare onderwijs waar je klassen tegenkomt met dertig of meer leerlingen voor slechts één docent, hulp van stagiaires is in Frankrijk niet zo structureel als in Nederland. Het probleem op de maternelle is dat een leeftijdsverschil van een half jaar met name in de kleuterleeftijd enorm is, tel daarbij op de ouders die hun kinderen al jong tot grote hoogten opzwepen en je hebt een klas met zulke enorme niveauverschillen dat het alleen maar kan leiden tot chaos. Dit probleem doet zich veel minder voor op de privéscholen omdat de instroom van leerlingen nu eenmaal kleiner is.

Hulp op school

Net als in Nederland wordt er steeds meer bezuinigd op onderwijs. Vroeger waren er op iedere school meerdere psychologen aanwezig, tegenwoordig is er een schoolpsycholoog die de hele noord-Aveyron controleert. Probleemkinderen in alle denkbare vormen worden structureel doorgestuurd naar de logopedist (l’orthophoniste), wat betekent dat de wachttijd voor een logopedist in de grote steden erg lang is. De wachttijd voor de logopedist in Rodez is een jaar, in Espalion enkele maanden. De openbare school in Espalion heeft een speciale klas voor probleemkinderen op de lagere school, in deze klas kunnen maximaal 12 kinderen geplaatst worden. Als je bedenkt dat ongeveer 30% van de kinderen in een gemiddelde klas meer of minder problematisch is, dan kun je je voorstellen dat een klas met een overdaad aan moeilijke leerlingen een groot probleem vormt voor de docent.

Frankrijk kent sinds enkele jaren een variant op de Nederlandse stagiaire die fungeert als hulpdocent. De posten ASEH (Aide à la Scolarisation des Elèves Handicapés) en AVS (Auxiliaire de Vie Scolaire) zijn hiervoor in het leven geroepen. ASEH is bedoeld om gehandicapte kinderen (hyperactief, dyslexie, autistisch, enzovoort) met alledaagse schooltaakjes te helpen, AVS is bedoeld om de docenten te ontlasten (huiswerk nakijken, voorlezen, evenementen organiseren, enzovoort).

Beide posten worden gesubsidieerd door l’Education Nationale. De hulpkrachten die hiervoor worden aangetrokken moeten aan strenge criteria voldoen, ze moeten langdurig werkeloos zijn of een bijstandsuitkering ontvangen en de post moet onderdeel vormen van een opleidingstraject. De post kan niet langer bezet worden dan 2 jaar bij een ASEH en 6 jaar bij een AVS. Hulpdocenten zijn op scholen aanwezig indien daartoe noodzaak is.

Aide personalisée

Daarnaast heeft Frankrijk sinds enkele jaren de 'aide personalisée', bedoeld om leerlingen op de lagere school te helpen. Na school kunnen kinderen in kleine groepjes een half uur bijles krijgen van een docent. De 'aide personalisée' wordt meestal gegeven voor een beperkte periode om kinderen bij te spijkeren, bijvoorbeeld in grammatica of woordkennis. Ik vond het aanvankelijk een goed idee, maar voor kinderen die het echt nodig hebben is het onvoldoende, de docenten zien het als een verzwaring van hun takenpakket dat al overvol zit en bovendien wordt het door sommige ouders gebruikt als middel om zich aan hulp bij huiswerk te onttrekken.

Schooldagen

Overigens klagen Fransen (zowel docenten als ouders) steen en been over de lange schooldagen (voor de primaire vier dagen van 8:30-16:30, voor het collège vier dagen van 8:00-17:15 plus de woensdagochtend). Frankrijk kan natuurlijk beginnen met het inkorten van de enorm lange zomervakantie (8 tot 9 weken) maar dit blijft een gevoelig punt. François Hollande wil dat op de primaire de verplichte 24 schooluren over de week verspreid worden zodat de schooldagen korter worden. In grote steden zoals Parijs en Nantes zijn deze kortere dagen al ingevoerd. De woensdagochtend wordt weer gebruikt en soms zelfs de zaterdagochtend, zoals dat overigens in het verleden ook was.

Dit roept natuurlijk weer andere problemen op want wat te doen met de resterende drie kwartier aan het einde van iedere schooldag? In Nederland zoek je het als ouder maar uit als je kind om drie uur uit school komt. Je neemt ontslag of een deeltijdbaan of als je het kunt betalen stuur je je kind naar de buitenschoolse opvang. Maar zo gaat dat niet in Frankrijk. De bedoeling is dat de kinderen stoppen met leeractiviteiten na 15h45. De resterende drie kwartier tot 16h30 worden gevuld met buitenschoolse activiteiten (‘activités périscolaires’). Deze taak wordt uitbesteed aan de gemeenten, die moet zorgen voor invulling én financiering van de resterende drie kwartier. Volgens berekeningen moeten miljarden groepsleiders (animateurs) worden aangetrokken om de kinderkens te vermaken met muziek, kleien, dansen, tapijten weven, poppen breien, enzovoort. Ofwel, het is onmogelijk, althans, volgens de meeste docenten en ouders die ik ken, maar ik weet dat er geen ontkomen aan is.

Positieve en negatieve punten

Ik wil beginnen met een opsomming van positieve punten over het Franse onderwijs. Het blijft natuurlijk wel mijn interpretatie. Wat ik negatief vind kan een ander positief vinden. Zo vind ik de harde vakken minder belangrijk dan creatieve vakken en dus zie ik het ontbreken van creatieve vakken op vooral de primaire als een groot gebrek in het Franse onderwijs.

Positieve punten

1. Geen studie- of andere hangdagen voor docenten, dus het hele jaar door les op de afgesproken tijden, zonder onderbreking. Soms valt er een dag uit voor een gezamenlijke bijeenkomst (‘une réunion’) maar dat is niet vaak. Op de openbare scholen wordt wel eens gestaakt, daar heb je op de privéscholen minder last van.

2. Regelmatige schooltijden, althans op de primaire (de lagere school), de kinderen hebben les van 8:30-16:30 op maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag; de schooltijden op de middelbare scholen zijn wel wat rommeliger. Dit gaat in de nabije toekomst waarschijnlijk veranderen.

3. In de eerste jaren wordt er veel aandacht besteed aan taal (schrijven, lezen, begrijpen), poëzie (reciteren) en rekenen. Verder veel aandacht voor feitenkennis.

4. Vanaf 11 jaar gaan kinderen naar de middelbare school: het collège dat vier jaar duurt. Alle kinderen krijgen de eerste jaren dezelfde vakken. Er zijn overigens wel keuzevakken aan het basispakket toe te voegen zoals Spaans, Latijn, Metaal en houtbewerking, enzovoort. In het zuidelijke deel van Frankrijk kunnen bepaalde vakken (althans op de openbare scholen) in het occitaans gevolgd worden. Het occitaans is de oorspronkelijke taal in Zuid-Frankrijk, deze taal – waarvan honderden varianten bestaan – wordt nog door veel ouderen gesproken.

5. Vanaf het Lycée (15 jaar) is filosofie een vast onderdeel van het vakkenpakket.

6. ‘le goûter’ is het vier-uurtje op school. Nee, nee, niet het appeltje of boterhammetje verpakt in aluminiumfolie, een écht vier-uurtje zit in een gesealde verpakking en bevat chocolade. In de winkels worden dan ook complete pakketjes verkocht met drinken en koekjes en alles uiteraard in cadeauverpakking. Overigens wordt alleen op de maternelle een speciale pauze ingeruimd voor het vier-uurtje, maar het blijft een vast onderdeel in het eetritueel van Franse kinderen. De vriendjes en vriendinnetjes van onze kinderen rekenen steevast op een vier-uurtje als ze hier komen spelen. Daarentegen, een vier-uurtje dat om 14h30 wordt geserveerd, wordt geweigerd en ook ’s-avonds knabbelen (grignoter) aan zoutjes, koekjes, chocola en taartjes is niet altijd gebruikelijk.

7. Franse kinderen zijn erg sociaal, ze leren de omgangsregels al heel jong: bonjour madame, ça va? is een hele normale begroeting voor kinderen vanaf een jaar of 6. Ze zijn ook minder verwend en weten zich in gezelschap beter te gedragen dan Nederlandse kinderen. Lawaai, maar ook tegenspraak op school wordt niet getolereerd, althans op scholen buiten de grote steden. Ik moet zeggen, het lawaai dat Nederlandse kinderen in openbare gelegenheden produceren komt op mij ook erg onaangepast over na zoveel jaren Frankrijk.

8. Samen eten tussen de middag is een belangrijk sociaal gebeuren (manger à la cantine). Het is een goede manier om je kind in te wijden in de Franse eettraditie. Vooral op de plattelandsscholen waar alle leeftijden verzameld zijn in een groep van 10-30 kinderen (classe unique) is het eten vaak erg goed, omdat het bijvoorbeeld bereid wordt door de plaatselijke, gepensioneerde restauranthouder. Het middagmaal (repas du midi) is overigens niet zo goedkoop als vaak wordt voorgesteld. Op de privéschool betaalt mijn zoon €4,60 en op de openbare school betaalt mijn dochter €2,50. Als je na drie maanden een rekening gepresenteerd krijgt van een paar honderd euro kantinekosten dan ben je snel genezen. Onze kinderen gaan overigens nooit naar de kantine omdat mijn atelier vlakbij school ligt en ze daar zelf hun eten bereiden.

9. Hier geen boe-geroep voor het knapste kindje van de klas dat op alle vragen het goede antwoord heeft, wie presteert kan rekenen op applaus.

10. Wat mijn kinderen waarderen: de lange vakanties…

Negatieve punten

Er zijn ook negatieve punten. Ik vind dat het Franse onderwijs aan een grootscheepse vernieuwing toe is. Ik zie weinig nut in het onderwijs in de huidige vorm. Waarom moet een kind gemarteld worden met geometrie en flauwe sommetjes die niets met de praktijk van doen hebben?

1. Het Franse onderwijs is veel te theoretisch, ik zie dit overal om me heen en hoor het ook van afgebrande docenten die geprobeerd hebben een praktischer onderwijsmethode in te voeren. Om maar even een zwak punt te noemen: alle Fransen leren tegenwoordig Engels op school, Engels lezen, Engels schrijven, Engelse geschiedenis, heel interessant. Het enige probleem is dat ze het niet leren spreken. Jammer. Dit principe vind je in alle vakken terug, of het nu geschiedenis is, wiskunde, taal, muziek, sport, tekenen... Fransen zijn heel perfectionistisch en dat hindert ze in hun ontwikkeling, ik heb wat dat betreft meer op met de zesjescultuur in Nederland.

2. Het Franse schoolsysteem is gericht op volgzaamheid. Een dialoog tussen docent en leerling is er nauwelijks. Het gebrek aan interactie en de autoritaire houding van docenten heb ik vaak met verbazing gadegeslagen. Leraren in Frankrijk voelen zich superieur en aan hun gezag valt niet te tornen. Ik heb diverse malen aan de zijde van een Franse docent gestaan en het viel me iedere keer op dat ze niet kunnen omgaan met een gelijkwaardige partner. Óf je staat boven ze of onder ze. Een middenweg is er niet. Het principe ‘gebruik de kennis van anderen om jezelf te ontlasten’ is ze volkomen vreemd. Ze leren het volgens mij gewoon niet in hun opleiding.

3. Op de privéschool ervaar ik nog steeds een gebrek aan communicatie tussen docenten en ouder. Op de lagere school werd de vraag om een gesprek met een docent vaak met verbazing ontvangen: waarom? kunnen we het niet even in de gang bespreken? Het verzoek om een gesprek met de ouder komt doorgaans vanuit de school, niet vanuit de ouder… Op het collège is het overigens gebruikelijk dat je aan het begin van het jaar een gesprek hebt met een of meer docenten.

4. Maar het zwaartepunt ligt voor mij bij het feit dat het onderwijssysteem gericht is op feitenkennis en niet op creatief denken. Feitenkennis vind ik prima, maar er zouden meer klassikale discussies moeten zijn over actuele onderwerpen, zonder inmenging van docenten of ouders. Dat paternalistische van de Fransen vind ik heel irritant.

5. Op de primaire wordt nauwelijks iets gedaan aan tekenen en als het al gedaan wordt dan is er vooral waardering voor tekeningen die overgetrokken zijn van sjablonen. Gruwelijk.

6. Kinderen leren al vanaf CE1 (groep 4) netjes te schrijven. In CE2 (groep 5) is het echt een must, een kind dat niet netjes schrijft krijgt straf. Als computergebruiker van het eerste uur vind ik dit natuurlijk een enorme waste of time. Laat ze in plaats van totaal nutteloze schoonschrijfoefeningen een tekening maken.

7. Het gewicht van een boekentas (cartable) mag in Frankrijk niet meer zijn dan 10% van het lichaamsgewicht van het kind. Ik vind het heel goed dat hier regels voor zijn, maar deze regel wordt met voeten getreden. Vandaar dat je in Frankrijk veel kinderen met rugzakken als hutkoffers op wieltjes (cartable à roulettes) ziet lopen. De cartable à roulettes is toegestaan op de école primaire, maar vanaf het collège niet meer.

8. Vanaf CP (groep 3) krijgen de kinderen huiswerk. Reken op twee tot drie taken per avond. Ik vind dat best lastig omdat de kinderen gewoon doodop zijn na een schooldag. Overigens goed te weten dat huiswerk maken op de primaire niet verplicht is. De juf kan dus een opdracht geven, maar je kind hoeft deze niet te maken.

9. Wat mijn kinderen niet waarderen: dat de leukste docenten worden weggestuurd…

Indeling van het Franse onderwijs

In het volgende overzicht zie je een schematische weergave van het Franse onderwijs. Het onderwijs bestaat uit drie lagen:

1. Enseignement primaire (lager onderwijs, van 3-11 jaar)
2. Enseignement secondaire (voortgezet onderwijs, van 11-18 jaar)
3. Enseignement supérieur (hoger onderwijs)

Kinderen in Frankrijk zijn leerplichtig vanaf 6 tot 16 jaar. Het te volgen traject ziet er als volgt uit:

1. École maternelle

o petite section (2-4 jaar) afgekort PS
o moyenne section (4-5 jaar) afgekort MS
o grande section (5-6 jaar) afgekort GS

2. École élémentaire (in de volksmond primaire genoemd)

o cours préparatoire (6-7 jaar) afgekort CP
o cours élémentaire niveau 1 (7-8 jaar) afgekort CE1
o cours élémentaire niveau 2 (8-9 jaar) afgekort CE2
o cours moyen 1 (9-10 jaar) afgekort CM1
o cours moyen 2 (10-11 jaar) afgekort CM2

3. Collège

o sixième (11-12 jaar)
o cinquième (12-13 jaar)
o quatrième (13-14 jaar)
o troisième (14-15 jaar)

4. Lycée

o Seconde (15-16 jaar)
o Première (16-17 jaar)
o Terminale (17-18 jaar)

Het collège wordt afgesloten met het ‘Diplome national du Brevet’. Hierna begint het Lycée dat op de leeftijd van 17/18 jaar wordt afgesloten met het baccalauréat (le BAC). Na het collège kan gekozen worden voor een van de volgende trajecten:

• een algemeen vormend of technisch traject van drie jaar (baccalauréat d’enseignement general ou technologique);
• een tweejarige beroepsopleiding tot een vakbekwaamheidsdiploma (Certificat of Brevet d’Aptitude Professionel), met een mogelijkheid om nog twee jaar door te studeren voor het Baccalauréat Professionel;
• een leerweg met een combinatie van praktijk en scholing.

Het onderstaande plaatje geeft het af te leggen traject weer.

bron afbeelding: en.wikipedia.org. Klik op de afbeelding voor een vergroting.

Thuisonderwijs (Faire l’école à la maison)

Thuisonderwijs is in Frankrijk toegestaan tijdens de leerplichtige periode (van 6 tot 16 jaar). In Frankrijk zijn er 30.000 kinderen die op deze manier les krijgen. Redenen kunnen zijn dat je woonplaats te ver is van een school of dat je kind gepest wordt. Als je dit wilt dan moet je de burgemeester (le maire) en de schoolinspectie (l’inspecteur d’academie) hiervan aan het begin van het schooljaar op de hoogte brengen. Eens per jaar komt een inspecteur langs die het niveau van het kind controleert. Het thuisonderwijs is duurder dan onderwijs op een normale (openbare) school, maar er zijn verschillende instanties die financieel kunnen bijspringen. Dit moet echter wel worden goedgekeurd. Als het thuisonderwijs gewenst is in verband met een handicap, afgelegen gebied of een andere dringende noodzaak dan is de kans groot dat je een financiële bijdrage krijgt, maar ouders die uit principiële overwegingen voor thuisonderwijs kiezen moeten in de meeste gevallen zelf de leermiddelen betalen. Meer over dit onderwerp lees je hier.

Maternelle en kinderopvang

Kinderen in Frankrijk zijn leerplichtig vanaf 6 jaar, maar je kunt ze al naar school brengen vanaf de leeftijd van 3 jaar, ze komen dan in de Toute Petite Section (afgekort TPS) van de maternelle (kleuterschool). Volgens de statistieken gaat ongeveer 35% van de tweejarigen in Frankrijk al naar school. In onze omgeving zien we dat die hele kleine kinderen meestal niet full-time op school zitten, maar bijvoorbeeld drie ochtenden.

Er is overigens een behoorlijk groot probleem in dit opzicht. Vooral op openbare scholen is de petite section overvol. Je moet dan denken aan klassen met wel veertig kinderen en slechts één leerkracht. Kinderen in die leeftijdscategorie zijn heel verschillend, de een is nog ’n baby en de ander al ’n kleuter. Ik snap wel dat ouders dit doen want het is natuurlijk goedkoop, maar voor het kind is ’t niet ideaal. Kinderen kunnen op die leeftijd natuurlijk ook naar de kinderopvang (‘la garderie’), maar dat is duurder dan school. Afhankelijk van je situatie betaal je zo’n €1,50 per kind per uur en je kunt je kind halen en brengen wanneer je wilt. Hier heb je een prikklok waarmee je registreert wanneer je het kind brengt en ophaalt. Aan het eind van de maand krijg je een factuur en betaal je een bedrag. Vooral voor zelfstandigen met onregelmatige werktijden is dit ideaal. Wel moet het kind eerst ingeschreven worden.

La classe unique

Een classe unique (uitsluitend openbaar) is een school waar alle niveaus van de primaire onder toezicht van één docent staan, tevens de directeur van de school. In Frankrijk zijn nog ongeveer 400 van dit soort scholen die je vooral in afgelegen gebieden vindt. De regering wil van dit soort scholen af omdat ze te duur zijn, maar het verzet hiertegen is groot. Mijn dochter heeft een aantal maanden op zo’n school gezeten en ik heb er gewerkt. Er zitten gemiddeld twintig kinderen van alle leeftijden door elkaar. De kinderen worden naar niveau gerangschikt: de maternelle zit in een apart lokaal, de grotere kinderen (van 6-11 jaar) zitten door elkaar en worden gerangschikt naar CP-CE1, CE2-CM1 en CM2. Meestal zijn er stagiaires of een AVS aanwezig om de hoofddocent bij te staan. Ik persoonlijk vind de classe unique veruit te prefereren boven de normale scholen, er is veel individuele aandacht en de sfeer is familiaal. Dit kan ook nadelig uitwerken want een kind dat geen aansluiting vindt bij de groep heeft geen alternatieven.

Een bekende film over de classe unique in Frankrijk is ‘être et avoir’ van Nicolas Philibert uit 2002, ook uitgezonden door de VPRO.

Bron: © France 3 Franche-Comté : Philippe Arbez La classe unique d'Oiselay en Haute-Saôn

Klik hier voor meer informatie, de video in dit voorbeeld toont een classe unique zoals ik deze heb meegemaakt, het geeft een goed beeld van de werkelijkheid.

Vanaf 4 jaar gaan vrijwel alle Franse kinderen naar school. Veelal full-time, maar je kunt ze halen en brengen wanneer je maar wilt. Op de maternelle ligt het accent in de eerste jaren (tot de Grande Section) vooral op socialiseren, daarna wordt het serieuzer. De Grande Section (tussen 5 en 6 jaar) is weliswaar nog kleuterschool maar de kinderen worden er al voorbereid op de periode die daarna volgt, de basisschool. Ook al beweren de Fransen van niet, de hele leerplichtige leeftijd wordt je kind ingepeperd dat de beheersing van de Franse taal in woord en geschrift de belangrijkste opdracht in dit leven is.

Lagere school (primaire)

De primaire duurt van de CP tot CM2 (van 6 tot 11 jaar). Het is de tijd waarin kinderen spelenderwijs horen te leren, maar van spelen is in mijn visie weinig sprake. Spelen doe je op de speelplaats (la cour), maar binnen de schoolmuren is alles gericht op het leerproces. Leren hoe je moet schrijven, leren hoe je moet luisteren, leren hoe, wanneer, waar en waarom je moet lachen, leren hoe je moet rekenen en leren hoe je moet tekenen. Het Franse onderwijs is totaal losgerukt van de bron en die bron is het kind dat een natuurlijke behoefte heeft om te leren, je moet het alleen wel op de juiste manier aanbieden. Enfin, ik zou zeggen: oordeel zelf.

Scores

De scores van je kind worden berekend op een schaal van 0-20. Een score tussen de 12 en 14 is gemiddeld. Op het rapport worden de gemiddelde en de hoogste score van die klas vermeld. Je krijgt driemaal per jaar de resultaten. Op de primaire neemt je kind het rapport mee naar huis, dat getekend moet worden door de ouders en door het kind overhandigd aan de docent. Vanaf het collège worden de resultaten driemaal per jaar per post toegestuurd.

Collège en lycée

Het vervolgonderwijs wijkt wezenlijk af van het Nederlandse. Allereerst gaan de kinderen een jaar eerder (op elfjarige leeftijd) dan in Nederland naar het vervolgonderwijs. In het laatste jaar van de primaire (CM2) wordt een toets (‘un controle’) afgenomen , die bekijkt op welk niveau je kind zit, maar deze heeft niets van doen met de CITO-toets. De toets verschilt niet van overige toetsen die door het jaar heen driemaal plaatsvinden. Bij de overgang naar de sixième (de eerste klas van het vervolgonderwijs) kun je een advies van de hoofddocent krijgen, maar dit advies zegt alleen iets over het niveau waarop het kind zich op dat moment bevindt. Je krijgt geen uitspraken over eventuele mogelijkheden voor de toekomst.

De sixième is voor alle kinderen gelijk, een onderverdeling zoals in het Nederlandse onderwijs bestaat in het Franse onderwijs niet. Deze onderverdeling komt pas vanaf het Lycée (15-18 jaar), waar kinderen kunnen kiezen voor een meer beroepsgerichte opleiding (professionnel, vergelijkbaar met HBO) of studeren aan de universiteit (general en technologie). Alle studies worden volbracht aan een universiteit (‘le fac’), of dit nu kunst, muziek, dans, wetenschap, gezondheidszorg, onderwijs of anderszins is.

Lestijden en vakanties

De lunch is van 11:30 tot 13:30.

In de toekomst gaat dit veranderen (‘la réforme des rythmes scolaires’). Voor de primaire is Frankrijk op dit moment het land met het meest uitputtende lesschema ter wereld. In 144 schooldagen per jaar (tegenover om en nabij 190 in omringende landen) wordt de lesstof behandeld. Het probleem is dat vooral de middagen erg lang zijn, terwijl het opnamevermogen van kinderen dan juist minimaal is. De bedoeling is dat de leermomenten verspreid worden zodat kinderen meer rust krijgen en beter opnemen. Hier lees je er meer over.

Verjaardagen

Voor het vieren van verjaardagen kun je het beste de woensdag- of de zaterdagmiddag gebruiken (let op: nooit voor 14 uur ’s-middags), bijvoorbeeld van 14h-17h of later. Op het platteland is het heel gewoon de verjaardag thuis te vieren. Ouders dumpen de kinderen bij jou en pikken ze later weer op. Vraag een van de moeders je te helpen. Laat de kinderen bij binnenkomst spelen op de kamer van de jarige, eventueel kun je wat activiteiten doen. Piñata wordt zeer gewaardeerd door Franse kinderen (kapot slaan van een papier maché pop). Let op: de verjaardagstaart wordt niet bij binnenkomst opgegeten zoals in Nederland, maar omstreeks 16h, op dat moment worden ook de cadeautjes uitgepakt.

College schooltijden

Als de kinderen naar het collège gaan veranderen de tijden.

Lunchtijd is van 11:35 tot 13:25. De woensdagmiddag en vrijdag worden gebruikt voor vrijwillige en verplichte sport of andere activiteiten, zoals huiswerk maken (l’étude).

Met uitzondering van de zomervakantie en de kerstvakantie zijn alle vakanties gespreid (Zone A, B en C). Dit zijn de herfstvakantie (Toussaint), wintervakantie en voorjaarsvakantie. Verder duren alle vakanties twee weken, behalve de zomervakantie die acht weken duurt.

Hier lees je er meer over.

bron : wikipedia

Lunchpauze en eten op school

De lunchpauze is van 11:30-13:30. Je kunt je kind dan ophalen of het laten overblijven ‘à la cantine’. De middagmaaltijd (‘le repas du midi’) bestaat uit drie gangen met meestal vlees of vis. Op de primaire wordt kinderen wijsgemaakt dat vlees en vis onmisbaar zijn voor een evenwichtige maaltijd. Vriendjes van onze kinderen die het wagen vlees en vis te promoten omdat het ‘gezond’ is krijgen van mij direct te horen wat de nadelen ervan zijn. Moeten ze maar niet hier komen spelen. Vegetarische maaltijden zijn ook mogelijk, maar stel je daarvan niet teveel voor. Als vervanging voor vlees of vis krijgen onze kinderen grapefruit of een extra toetje. Voor de maaltijd moet je overigens wel betalen. Op de openbare scholen zijn de maaltijden goedkoper dan op de privéscholen. De prijzen variëren van 2 euro (école publique) tot 6 euro (école privé). Reken maar eens uit wat dit kost als je dat een heel jaar iedere dag doet.

Na de maaltijd (die meestal een half uur duurt) kunnen de kinderen buitenspelen of anderszins de tijd vullen. Dat alles onder toezicht van een of meerdere docenten. Ik persoonlijk vind twee uur veel te lang voor kinderen. Op het collège worden tijdens de lunchpauze activiteiten gedaan, zoals zang (choral) of handbal.

Uitval leerkrachten

De verplichte ADV of studiedagen voor leraren heb je hier niet en dat betekent dat je je in Frankrijk kunt verheugen in een vol schooljaar met vrijwel geen uitval van schooldagen. Zijn er zaken die de aandacht van de leraar vragen dan wordt dat bij voorkeur gepland buiten schooltijden! Zelfs verplichte vrije dagen (zoals nationale feestdagen) worden soms ingehaald op de vrije woensdag. Deze luxe heb je overigens minder op openbare scholen.

Er wordt op het onderwijs in Frankrijk wel steeds meer bezuinigd. Dit betekent dat de druk op docenten steeds groter wordt, net als in Nederland. Een vriendin van me is leerkracht op een primaire en klaagt steen en been over de almaar stijgende werkdruk. Vooral de voorbereiding en de controle van het huiswerk vragen veel tijd. Het onderwijs is vooral moeilijk in de grotere klassen op de normale scholen waar stagiaires of hulpdocenten ontbreken. De reden is dat lawaaiige kinderen onevenredig veel aandacht vragen. Lastige kinderen zat hier trouwens. Dat kan ook niet anders als ze door de ouders van de vroege ochtend tot de late avond aan de school worden toevertrouwd. Ik vind dat ouders ook een verantwoordelijkheid hebben.

Kosten

De kosten voor onderwijs kunnen behoorlijk oplopen in Frankrijk maar gemiddeld liggen deze kosten lager dan in Nederland. Alles hangt of staat met het feit of je kind naar een openbare of een privéschool gaat en wat je jaarinkomen is. Gaat je kind naar een privéschool sous contrat dan betaal je contributie, dit kan oplopen tot 1.000 euro per kind per jaar. Wij betalen ongeveer 500 euro per kind per jaar. Deze kosten heb je niet op een openbare school. De kosten voor kinderopvang (la garderie) en naschoolse opvang liggen in Frankrijk veel lager dan in Nederland, deze kosten zijn ook aftrekbaar, maar het is verstandig bij je boekhouder te rade te gaan wat nu precies wel en wat niet aftrekbaar is.

Beurs

Als je netto jaarinkomen onder een bepaalde grens ligt (te bepalen door de CAF, Caisse Allocation Familiale) dan krijg je een beurs. Bij aanvang van het nieuwe schooljaar krijgt je kind een papier mee van school dat je moet invullen, daarop geef je aan wat je inkomsten zijn: let op, de CAF wil alles van je weten, zorg ervoor dat deze documentatie tot in de puntjes klopt. Op basis hiervan wordt bepaald of je een beurs krijgt voor je kind of niet. Als je meer kinderen hebt dan kan je dit per jaar enkele honderden euro’s per jaar schelen. De beurs kan je een reductie opleveren op de contributie voor de privéschool sous contrat, maar je krijgt ook een bijdrage in de kosten voor schoolspullen.

Schoolreis

Gebruikelijk is dat kinderen vanaf de CP jaarlijks op schoolreis gaan. In de CP is dat een dag, voor CE1 en CE2 twee dagen en vanaf CM1 vijf dagen (van maandag tot vrijdag). Dit is iets waar je als Nederlandse ouder erg aan moet wennen. In Nederland is het ongebruikelijk je jonge kinderen al zo lang op reis te sturen, maar in Frankrijk is dit heel gewoon. Ouders sturen hun kinderen tijdens de zomervakantie vaak weken naar grootoudersooms, tantes of vakantiekampen. Een schoolreisje van enkele dagen hoort er dus gewoon bij. Voor de weekreis moet je op de privéschool rekenen op een bedrag tussen de 200 tot 300 euro pér kind. Op de openbare school ligt dit bedrag aanzienlijk lager.

Kantine

Als je kind overblijft dan gaat het naar de kantine (‘la cantine’), in Frankrijk is het warme middageten een mega-industrie, die al begint op de maternelle. Het repas du midi bestaat meestal uit voorafje, hoofdmaaltijd en toetje (entrée, menu principal, dessert). Reken voor de maaltijd op een bedrag tussen de 2 en 6 euro. Ook hier is bepalend of je kind naar de openbare of de privéschool gaat. Natuurlijk is een maaltijd van een paar euro niet duur, maar als je de gewoonte hebt om ’s-avonds ook nog even wat klaar te maken dan betaal je dubbel.

Schoolbenodigdheden

De schoolbenodigdheden (les fournitures) kunnen hier al voor heel jonge kinderen in de honderden euro’s lopen. Vanaf de leeftijd van vijf jaar begint het al, een pennetje hier, een schriftje daar, een boekje, een passer, een liniaal en ga zo maar door. Vergeet ook niet de schooltas (cartable) mee te rekenen. Vanaf medio augustus richten de supermarkten (Super U, Geant, Leclerq, enzovoort) speciale schappen in waar je alles vindt wat je nodig hebt voor de rentrée.

rekening bij LeClerq (2009)

Reken vanaf de leeftijd van 6 tot 10 jaar jaarlijks op een bedrag van 150 euro per kind voor schoolmaterialen. Op het collège vervalt dit bedrag en betaal je eenmalig 60 euro voor alle benodigdheden die door een schoolcollectief worden aangekocht. Je kunt de spullen ook zelf aanschaffen, sommigen beweren dat er nauwelijks prijsverschil is tussen collectief of individueel aangekochte spullen. De schooltas (‘le cartable’) is de duurste uitgave en reken maar dat die na een jaar versleten is.

Afhankelijk van je inkomen kun je van de CAF (Caisse Allocation Familiale, de Franse variant van kinderbijslag) een bijdrage krijgen. Deze bijdrage wordt berekend op basis van je jaarlijkse netto inkomen (berekend via de belastingen).

Schoolboeken

Schoolboeken worden door de school geleverd. Aan het begin van het jaar betaal je een borg die varieert van een paar tot tientallen euro’s. Zijn de boeken aan het einde van het schooljaar onbeschadigd dan krijg je de borg terug. Op de école privée is er de laatste jaren een vraag voor een extra bijdrage in materiaal (kopieën en speciale werkcahiers) van 16 tot 25 euro.

Voor- en naschoolse opvang

Op zowel de maternelle als de basisschool is voor- en naschoolse opvang aanwezig. De voorschoolse opvang is van 7:40-8:30 en kost niets; de naschoolse opvang wordt door de school geregeld en kost 1 euro per kind per dag (tot 17:30), deze tijd wordt meestal gebruikt om huiswerk te maken.

Voor- en naschoolse opvang wordt vaak gedaan door zogenaamde surveillants, dit zijn (meestal) vrouwen die in een (her)scholingstraject zitten en profiteren van een CUI-CAE, een regeling van de Franse staat om langdurig werklozen aan een baan te helpen. Dit personeel wordt vaak gebruikt voor allerlei taakjes maar in de eerste plaats om de orde op het schoolplein te handhaven. Dit is natuurlijk niet vergelijkbaar met de taak van groepsleider bij buitenschoolse opvang zoals dit in Nederland gebruikelijk is. Dit gaat wel gebeuren als de plannen van Hollande om de nieuwe schooltijden in te voeren, worden doorgezet. De resterende drie kwartier van 15h45-16h30 zullen dan opgevuld worden professionele groepsleiders (animateurs et animatrices). De toekomst zal dit uitwijzen.

Internaat

Vanaf 14 jaar gaan veel kinderen op het platteland naar een internaat (le pensionnat of l’internat). Ze zijn dan van maandag tot en met vrijdag intern (overnachting, maaltijden, recreatie) en gaan in het weekend naar huis. Ik ken veel moeders die het verlaten nest syndroom al zeer vroeg beleven. Ik vraag me dan ook altijd af waarom ze het doen: het is duur, ongezellig en niet altijd noodzakelijk. Als je kind te ver woont om het op te halen dan is er een dringende noodzaak, maar op de meeste plaatsen in Frankrijk zijn er bussen die de kinderen ophalen en afzetten (le transport scolaire). Het nadeel voor de kinderen is dan weer dat ze heel vroeg moeten opstaan om de bus te halen. Het missen van de bus (van of naar school) is een ramp. Meestal rijden de bussen alleen maar tijdens het spitsuur, het vervoer is volledig afgestemd op het middelbare schoolritme.

Schoolbussen

In Frankrijk wonen veel kinderen op afgelegen plaatsen die ver verwijderd zijn van hun school. Hiervoor is er de schoolbus (le transport scolaire) die de kinderen ’s-morgens bij een halte oppikt en ’s-avonds weer afzet. Om de bus tijdens de schoolspits in en uit te mogen gebruikt je kind een kaart (la carte de transport scolaire). Vervoer van gehandicapte kinderen is gratis, hiervoor worden speciale busjes gebruikt. De schoolbussen zijn een paar jaar gratis geweest, maar omdat de bussen door deze maatregel overvol zaten is het dat sinds de rentrée van 2013 niet meer. Wat je moet betalen voor het vervoer van je kind hangt af van het departement waar je woont en het af te leggen traject. Onze kinderen gebruiken de schoolbussen niet maar een vriendin van mij woont in de buurt van St. Cyprien en betaalt voor haar dochter – die iedere dag een traject van ongeveer 50 km aflegt – een bedrag van om en nabij 150 euro per jaar. Informeer bij de site van het Conseil général van je département wat je moet betalen. Inschrijven kan direct via de site of met een formulier dat je bij je school, gemeentehuis of Conseil général.

De transportsite van het Conseil général in de Aveyron

De beste vriendin van mijn dochter is 11 jaar en gaat sinds dit jaar naar het internaat. Haar ouders zijn gescheiden, maar ze wonen beide in Espalion, het huis van haar vader is op loopafstand van school. Ze hebben allebei een maandinkomen van ongeveer 1.100 euro, van dat inkomen gaat nu maandelijks een aanzienlijk bedrag naar het internaat op een privéschool sous contrat. Onbegrijpelijk. Waarom werken die mensen? Als je weet wat het internaat kost dan begrijp je mijn verontwaardiging misschien beter.

Voor een vol pension ben je op een publieke school tussen de 900 en 2.000 euro per jaar kwijt, op een privéschool sous contrat tussen de 2.500 en 10.000 euro per jaar en op een privéschool hors contrat tussen de 8.500 en 15.000 euro.

Het internaat is overigens geen straf voor kinderen. In tegendeel. Het wordt ook wel 'Club Med des ados' genoemd (een vakantieoord voor jongeren). Mijn veertienjarige zoon zou overigens dolgraag naar het internaat willen, maar wij kunnen het gelukkig niet betalen…

geplaatst door Maartje Heymans om 23:59  |  stuur een bericht

Volgende tekst ( ) -Vorige tekst ( 2012 nov 01 )